Tegoroczne sympozjum pt. „Biofilm tworzony przez drobnoustroje w patogenezie zakażeń” organizowane przez Towarzystwo Mikrobiologii Klinicznej oraz Katedrę i Zakład Mikrobiologii Akademii Medycznej we Wrocławiu jest już czwartą z tego cyklu konferencją, której tematyka została zadedykowana problematyce biofilmu bakteryjnego i grzybiczego.
Jak to miało miejsce w latach ubiegłych, Sympozjum odbyło się w malowniczej dolnośląskiej miejscowości Kudowa Zdrój, w hotelu Verde Montana. W tym roku zanotowano rekordową frekwencję – w konferencji wzięło udział ponad trzystu uczestników, w tym lekarzy różnych specjalności, mikrobiologów oraz pielęgniarek epidemiologicznych.
Przedmiotem poprzednich sympozjów był przede wszystkim mechanizm tworzenia biofilmu, patomechanizm zakażeń bakteryjnych z jego udziałem i postacie kliniczne zakażeń z tworzeniem struktur biofilmu. Obecna konferencja, obok kontynuacji poprzedniej tematyki, zawierała elementy wprowadzone w związku z nowymi wyzwaniami w zakażeniach, stąd podtytuł: „Strategie terapii zakażeń w obliczu narastającej oporności drobnoustrojów i infekcji z tworzeniem biofilmu”. Były to mianowicie: pojawianie się coraz powszechniej szczepów o nowych cechach oporności na stosowane antybiotyki, rosnący problem zakażeń septycznych u hospitalizowanych chorych, propozycje terapii zakażeń oparte o kryteria PK/PD i monitorowanie stężeń antybiotyków. W tym zakresie wiodącym tematem był progres w oporności szczepów i niewrażliwość bakterii pozostających w biofilmie na chemioterapeutyki, antyseptyki i mechanizmy obronne gospodarza, sprawiające coraz większe trudności terapeutyczne. Podjęcie tych tematów wiązało się również z planowanym na 2011 rok wprowadzeniem w polskich laboratoriach mikrobiologicznych kryteriów oznaczania lekooporności według zaleceń EUCAST (European Committee on Antimicrobial Susceptibility Testing).
Konferencję rozpoczęła o godzinie 13.30 prezes Towarzystwa Mikrobiologii Klinicznej – prof. Anna Przondo-Mordarska oraz kierownik Katedry Mikrobiologii AM we Wrocławiu – prof. nadzw. Grażyna Gościniak, która powitała poszczególnych wykładowców, zaproszonych gości i wszystkich uczestników Sympozjum. Prof. Anna Przondo-Mordarska przybliżyła z kolei cele i tematy Sympozjum w świetle nowych wyzwań w mikrobiologii i terapii zakażeń, wspominając o dostępnym w materiałach zjazdowych pierwszym numerze nowego czasopisma naukowego Towarzystwa Mikrobiologii Klinicznej – „Forum Zakażeń”.
W pierwszym dniu Sympozjum odbyły się dwie sesje: „Nowe kierunki w badaniu i eradykacji biofilmu” prowadzona przez prof. Piotra Heczko – kierownika Katedry Mikrobiologii CM UJ w Krakowie oraz „Zakażenia związane z cewnikami – nowe strategie zapobiegania”, której przewodniczyła prof. Anna Przondo-Mordarska. Prof. Piotr Heczko w pierwszym wykładzie w interesujący sposób przedstawił dualizm zjawiska tworzenia biofilmu przez drobnoustroje, a więc zarówno korzyści, jak i niebezpieczeństwa płynące z obecności biofilmu w ludzkim organizmie. Z kolei prof. Barbara Różalska z Uniwersytetu Łódzkiego, zaprezentowała nowe strategie w leczeniu i nowe eksperymentalne substancje przeciwdrobnoustrojowe skuteczne w zakażeniach związanych z biofilmem. W I sesji pani Prof. Anna Macura z CM UJ w Krakowie przedstawiła także najnowsze informacje na temat biofilmu tworzonego przez grzyby.
W sesji II Prof. Andrzej Kübler – kierownik Kliniki Anestezjologii i Intensywnej Terapii Akademii Medycznej we Wrocławiu – udowodnił w swoim wykładzie, że zakażenia związane z cewnikami naczyniowymi można praktycznie wyeliminować, stosując tzw. „pakiety terapeutyczne” zawierające kilka procedur koniecznych do łącznego spełnienia. Obejmują one pięć aspektów: higiena rąk, aseptyczne postępowanie przy wkłuciu, odpowiednia dezynfekcja miejsca wkłucia, właściwy wybór miejsca wkłucia oraz monitorowanie i ciągła ocena konieczności stosowania cewnika. W sesji poruszono także aspekty prawne związane z procesami cywilnymi o zakażenie szpitalne. Dr Paweł Ratajczyk – anestezjolog, a jednocześnie prawnik, z Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, w swoim wykładzie pt. „Lepiej zapobiegać niż leczyć – wymagania organizacyjno-prawne” wyjaśnił, jakie problemy może napotkać szpital na drodze prawnej i jakie powinny być działania prewencyjne, których podjęcie pozwoli zabezpieczyć zarówno szpital, jak i pacjenta przed roszczeniami prawnymi.
Atrakcją pierwszego dnia sympozjum była uroczysta kolacja przy muzyce, wzbogacona zabawnymi występami doskonałego iluzjonisty.
W drugim dniu obrad (piątek, 19.11.2010) obyły się aż cztery sesje:
1. „Antybiotykoterapia i nowe strategie badań in vitro w dobie narastającej oporności drobnoustrojów” – prowadzona przez dr Beatę Kowalską-Krochmal z Katedry Mikrobiologii AM we Wrocławiu,
2. „Nowe ustalenia i zasady antybiotykoterapii w sepsie” – pod przewodnictwem prof. Andrzeja Küblera,
3. „Monitorowanie i modyfikowanie antybiotykoterapii odpowiedzią na niepowodzenia terapeutyczne związane z opornością drobnoustrojów i biofilmem” – prowadzona przez prof. Annę Wiela-Hojeńską, kierownika Katedry Farmakologii Klinicznej AM we Wrocławiu,
4. „Procedury chirurgiczne wpływające na ograniczenie zakażeń” – przewodzona przez dr Marzennę Bartoszewicz z Katedry Mikrobiologii AM we Wrocławiu.
Na początku pierwszej sesji dr Beata Mączyńska z Katedry Mikrobiologii AM we Wrocławiu przedstawiła tendencje narastania lekooporności wśród drobnoustrojów i pojawienie się w ostatnich latach nowych mechanizmów oporności, w tym przede wszystkim problemu rozprzestrzeniania się w Europie karbapenemaz u pałeczek Gram-ujemnych. Temat ten był kontynuowany w wystąpieniu dr. Krzysztofa Filczaka – kierownika Zakładu Diagnostyki Mikrobiologicznej MSWiA w Warszawie, który omówił również aktualną skuteczność karbapenemów w terapii zakażeń. Opcje terapeutyczne związane z nowymi lekami: tigecykliną w zakażeniach bakteryjnych i echinokandynami w leczeniu grzybic, zaprezentowały kolejno dr Beata Kowalska-Krochmal i dr Urszula Nawrot. Bardzo istotnym tematem w tej sesji były zalecenia EUCAST, które przybliżyła uczestnikom dr Marzenna Bartoszewicz. Podsumowaniem sesji, a jednocześnie wstępem do dalszych tematów, był wykład gościa ze Słowacji – dr. Milana Niksa, prezesa Słowackiego Towarzystwa Mikrobiologii Klinicznej, na temat problemów i wątpliwości, jakie niesie dostosowanie się do zmiany kryteriów oceny lekooporności zalecanych przez EUCAST. Dr Niks przedstawił także doświadczenia ze swojego kraju dotyczące indywidualizacji i modyfikowania antybiotykoterapii u pacjentów w oparciu o kryteria PK/PD, co wydaje się najsłuszniejszą drogą w terapii ciężkich zakażeń spowodowanych opornymi drobnoustrojami.
Kolejna sesja poświęcona była zagadnieniom związanym z sepsą, które były również jednym z wiodących tematów tegorocznej konferencji. Prof. Anna Przondo-Mordarska interesująco przedstawiła nowe dane na temat korelacji pomiędzy tworzeniem biofilmu przez drobnoustroje a rozwojem zakażenia krwi. Prof. Andrzej Kübler omówił wytyczne dotyczące zasad antybiotykoterapii w sepsie, ustalone kilka miesięcy wcześniej przez Polską Grupę ds. Sepsy i grupę ekspertów. W kolejnych wykładach omówiono także zasady nadzoru epidemiologicznego na oddziałach neonatologicznych (dr Jadwiga Wójtowska-Mach z CM UJ w Krakowie) oraz zasady leczenia zakażeń krwi u noworodków (dr Marzena Zielińska z Oddziału Intensywnej Terapii Dziecięcej AM we Wrocławiu). Kwestie dotyczące nowoczesnych metod molekularnych w diagnostyce sepsy przybliżyła natomiast słuchaczom dr Barbara Adamik z Kliniki Anestezjologii i Intensywnej Terapii AM we Wrocławiu.
Interesującym dopełnieniem sesji była prezentacja nowej strony internetowej o charakterze edukacyjno-szkole-niowym Promedinet.info.pl, ukierunkowanej na propagowanie wiedzy o zakażeniach krwi, w tym zakażeniach związanych z cewnikami, oraz promowanie prawidłowych procedur i metod prewencji.
Następna sesja w tym dniu poświęcona była zagadnieniom monitorowania i modyfikowania antybiotykoterapii jako sposobu na leczenie ciężkich zakażeń związanych z opornymi drobnoustrojami i biofilmem. W trudny temat wprowadziły uczestników prof. Anna Wiela-Hojeńska i dr Magdalena Hurkacz z Katedry Farmakologii Klinicznej AM we Wrocławiu, omawiając podstawy i zasady monitorowanej terapii oraz oznaczania stężeń antybiotyków w surowicy. Kolejni wykładowcy przedstawili konkretne metody i przykłady terapii monitorowanej u noworodków – dr Małgorzata Czyżewska z Kliniki Ginekologii, Położnictwa i Neonatologii AM we Wrocławiu, oraz terapii u dorosłych pacjentów – dr Wiesława Duszyńska z Kliniki Anestezjologii i Intensywnej Terapii AM we Wrocławiu.
Ostatnia sesja Sympozjum obejmowała zagadnienia związane z chirurgią i problemem leczenia ran trudno gojących się. Prof. Maria Kozioł-Montewka z Uniwersytetu Medycznego w Lublinie omówiła czynniki ryzyka zakażeń w chirurgii jamy brzusznej, związane z tworzeniem biofilmu przez drobnoustroje. W sesji poruszono także aspekty dotyczące stosowania antyseptyków w leczeniu ran. Dr Marzenna Bartoszewicz przedstawiła badania in vitro ilustrujące odmienną farmakodynamikę antyseptyku w środowisku czystym i środowisku rany, gdzie wiele trudnych do analizy czynników obniża penetrację i skuteczność działania środka. Mgr Marzena Korbecka-Paczkowska z firmy Schulke przedstawiła natomiast opcje miejscowego leczenia ran w oparciu o strategię T.I.M.E. i nowoczesne preparaty skuteczne w takiej terapii. Bardzo ciekawy wykład, ilustrowany dużą ilością interesujących zdjęć z przypadków klinicznych oparzeń u dzieci, wygłosiła dr Anna Chrapusta – chirurg ze Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie. Omówiła ona sposoby miejscowego leczenia zakażeń ran oparzeniowych z uwzględnieniem nowoczesnych opatrunków. Strategie terapeutyczne w leczeniu ran o podłożu żylnych owrzodzeń goleni przedstawił z kolei dr Mariusz Kózka z Kliniki Chirurgii Ogólnej UJ w Krakowie.
Dzień zakończył się uroczystą kolacją, w czasie której odbył się pokaz taneczny w wykonaniu pary młodych tancerzy, nagrodzonych w wielu konkursach tańca towarzyskiego.
Sympozjum zakończyła w sobotę przed południem Konferencja Uzgodnieniowa pod patronatem Polskiej Grupy ds. Sepsy pt. „Wytyczne dla diagnostyki mikrobiologicznej w sepsie, ciężkiej sepsie i wstrząsie septycznym”. Obrady grupy ekspertów i zainteresowanych uczestników sympozjum prowadzili Prof. Anna Przondo-Mordarska i Prof. Andrzej Kübler.
Celem spotkania było, jak poprzednio w przypadku antybiotykoterapii, ustalenie jasnych i zwięzłych wytycznych porządkujących zasady pobierania, przesyłania i opracowywania materiałów diagnostycznych w przypadku zakażeń krwi. W obradach grupy ekspertów oprócz prowadzących uczestniczyli między innymi prof. Grażyna Durek, dr Małgorzata Zielińska i dr Wiesława Duszyńska z Kliniki Anestezjologii i Intensywnej Terapii AM we Wrocławiu, Prof. Stefania Giedrys-Kalemba – kierownik Katedry Mikrobiologii Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie oraz dr Alfred Samet – kierownik Zakładu Mikrobiologii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Obrady przebiegły bardzo sprawnie, a opracowane ustalenia będą w najbliższym czasie opublikowane w kwartalniku „Sepsis”.
Na tegorocznej konferencji dopisali także sponsorzy. Uczestniczyło w niej kilkanaście znanych na rynku medycznym firm: Baxter, Pfizer, Schulke Polska, MSD, Argenta, Becton Dickinson, Diag-Med, Roche, ConvaTec, Polfa Warszawa, Polfa Tarchomin, Siemens, EusaPharma, MICTest. Zaprezentowano nowe interesujące produkty, między innymi zestawy zamknięte do przetoczeń krwi i płynów, nowoczesne opatrunki, nowe wersje preparatów antyseptycznych i nowe rozwiązania w diagnostyce mikrobiologicznej.
Wielu uczestników tegorocznego sympozjum oceniło je pozytywnie, jako bardzo ciekawe, twórcze, poruszające aktualne tematy i pozwalające na prawdziwie interdyscyplinarną dyskusję.
dr Beata Mączyńska